پرسش :

چگونه مى توان اراده خود را در انجام دادن کارها و برنامه ها تقویت کرد؟


پاسخ :
نخست بهتر است شخص با اراده و فرد بى ثبات و فاقد اراده را توصیف کنیم. شخص با اراده کسى است که وقتى در مورد کارى، به خوبى تأمل کرد، تصمیم به انجام آن مى گیرد و با فعالیت و ثبات قدم، آن را به اجرا در مى آورد. بنابراین پافشارى بر تصمیمى غلط یا داشتن میلى قهرمانانه، ثبات قدم نخواهد بود. در مقابل فرد سست اراده، با کمترین مشکلى از انجام دادن کار، دلسرد شده و کوشش جهت تحقّق آن را متوقف مى کند.

کسى که اراده قوى دارد، آنچه را که با تأمل خواسته است، باکوشش و ثبات قدم به دست مى آورد. شخص با اراده کسى است که داراى هدفى معقول بوده و تا موقعى که به آن نرسیده است، از تعقیب آن باز نمى ایستد. مشکلات و موانع روانى یا مادى، به اراده و عزم او لطمه نمى زند و از پیشرفتش جلوگیرى نمى کند. راهکارهاى زیر براى تقویت اراده سفارش مى شود:

یک. تعیین هدف یا اهداف؛ ابتدا هدف و یا اهداف دقیق و مشخص خود را از زندگى یا کارى که مى خواهید انجام دهید، براى خود ترسیم کنید. طبیعى است این هدف، باید شفاف، معقول، قابل دستیابى، بدون افراط و تفریط، مطابق توان و استعداد خود و واقع بینانه باشد؛ نه آرمانى و بلند پروازانه و خارج از توانایى هاى شما! در غیر این صورت وقتى با مشکلات و سختى هاى طاقت فرسا و خارج از توان خود، رو به رو شوید و با شکست هاى احتمالى به هدف مورد نظر دست نیابید؛ ناامید و دلسرد شده و از ادامه کار منصرف مى گردید. همچنین از انجام کارهاى دیگر منصرف شده و خود را ناتوان و بى اراده مى بینید!!

دو. شناخت توانایى‌ها و استعدادها؛ همه ما در وجود خود، از استعدادهایى برخورداریم؛ کافى است این نیروها را بشناسیم و براى رسیدن به هدف، آنها را به کار گیریم.

سه. برنامه ریزى؛ باید براى تمام کارها و فعالیت هاى شبانه روزى، برنامه اى مدون و منظّم داشته باشید. بدین منظور از جدولى استفاده کنید که در ستون افقى آن، ساعات شبانه روز و در ستون عمودى، ایام هفته را یادداشت و تمام کارهاى روزانه را در آن درج کنید (از خواب و استراحت تا عبادت، ورزش، مطالعه و ...). هر فعالیتى را در زمان خاص خود در جدول بنویسید و هیچ زمانى را بدون کار خالى نگذارید. هر روز صبح با نگاهى به آن برنامه، به اجراى دقیق آن بپردازید و شب ها قبل از خواب، آن را محاسبه و ارزیابى کنید. شایسته است همچون یک محاسبه گر جدى و قاطع، فعالیت هاى روزانه و میزان موفقیت خود را در انجام دادن آنها بررسى کنید. در صورت موفقیت، خود را تشویق و در صورت تخلّف و سهل انگارى، تنبیه کنید.

چهار. تلقین؛ تلقین به خود در تقویت اراده، اثر قابل ملاحظه اى دارد؛ بنابراین هر روز جملاتى را به خود تلقین کنید؛ مانند: «من اراده لازم براى انجام کارهایم را دارم»، «هیچ چیز نمى تواند اراده ام را متزلزل کند»، «آنچه را که به نظرم انجام دادنى است، انجام مى دهم و هیچ قدرتى نمى تواند مرا از آن باز دارد»، «اراده من هر روز محکم تر مى شود»، «بر من لازم است که موفق شوم؛ زیرا موفقیت از آن نیرومندان است» و ... .

پنج. تدریجى بودن تقویت اراده؛ براى به دست آوردن اراده اى قوى و محکم، توجه به تدریجى بودن آن و نیاز به تمرین و ممارست، امرى بایسته است. گمان نکنید مى توانید به طور دفعى و بدون هیچ تلاشى، به آن دست یابید. بنابراین به راه کارهاى عملى زیر توجه کرده، به آنها پاى بند باشید:

راه هاى تقویت اراده:

1. همواره در کارهاى سخت و دشوار به خود تلقین کنید و این عبارات را بگویید که: «من به خوبى مى توانم این عمل را انجام دهم».

2. هر روز صبح حداقل بیست دقیقه، به طور مرتب و در ساعتى معین ورزش کنید.

3. صبح گاهان، هر زمان که بیدار شدید، بى درنگ برخیزید و از رختخواب بیرون روید. حتى اگر خواب آلودگى مزاحمتان است، از اتاق بیرون روید و قدرى نرمش کنید تا خواب آلودگى از بین برود.

4. در صورت امکان، چند دقیقه قبل از اذان صبح از خواب بیدار شده، نماز شب بخوانید و اگر در آن وقت بیدار نشدید، قضاى آن را به جا آورید.

5. مقید باشید هر روز تعداد آیات معینى از قرآن را تلاوت کنید (حداقل 30 تا 50 آیه) و در صورت تمایل در هفته هاى بعد، به میزان آن بیفزایید.

6. ترک گناه و مخالفت با هواهاى نفسانى، نقش بسیار مؤثرى در تقویت اراده و نهادینه کردن آن در درون انسان دارد.

7. هرگز در کارها، ناامید نشوید و با حالت تهاجمى، براى پى گیرى و به انجام رساندن کارهاى ناقص و ناموفق، تلاش کنید.

8. کارهایى را که به عهده مى گیرید، ناتمام رها نکنید. آنها را به نحو احسن و تا رسیدن به نتیجه مطلوب ادامه دهید.

9. از پراکنده کارى و آشفتگى در کارها ـ که موجب به هم ریختگى فکرى مى شود ـ بپرهیزید و به فعالیت هاى خود تمرکز و انسجام بخشید.

10. همواره بر خداوند توکل کرده و در همه امور از او استمداد جویید.

منبع: پرسش‌ها و پاسخ‌هاى برگزیده، حمیدرضا شاکرین؛ نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه‌ها، دفتر نشر معارف، 1384.